Hơn hai thập kỷ miệt mài chọn tạo giống, Tiến sĩ Trần Tấn Phương cùng cộng sự đã cho ra đời giống lúa ST25 đạt danh hiệu gạo ngon nhất thế giới, mở ra niềm tự hào cho hạt gạo Việt.

Nghiên cứu dưới gốc cây xoài

Tiến sĩ Trần Tấn Phương chia sẻ, xuất phát điểm của ông là nông dân, gắn bó với ruộng đồng từ nhỏ. Sau khi tốt nghiệp đại học và hoàn thành luận án thạc sĩ về giống lúa thơm, ông chính thức bước vào con đường chọn tạo giống lúa. Luận án tiến sĩ của ông cũng tiếp tục xoay quanh đề tài lúa thơm, thể hiện sự gắn bó sâu sắc với lĩnh vực này.

Qua quá trình nghiên cứu, Tiến sĩ Phương nhận thấy tỉnh Sóc Trăng từng sở hữu nhiều giống lúa thơm ngon nhưng có nhược điểm là năng suất thấp và chỉ trồng được 1 vụ/năm. Do đó, việc lai tạo những giống lúa thơm nhưng vẫn đảm bảo năng suất cao, có thể trồng 2-3 vụ/năm là điều vô cùng cần thiết.

Nhắc lại thời điểm bắt tay vào công việc cách đây hơn 20 năm, Tiến sĩ Phương cho biết, khi ấy cả nước dường như chỉ chú trọng đến năng suất mà bỏ qua các giống lúa thơm.

“Để tạo ra được giống lúa thơm, chúng tôi phải vượt qua rào cản rất lớn. Mục tiêu đặt ra là làm sao để lúa thơm có thể trồng được 2-3 vụ mỗi năm, cho năng suất cao và đặc biệt là kháng sâu bệnh, kháng rầy”, Tiến sĩ Phương chia sẻ.

Năm 2003, nhóm nghiên cứu của ông chính thức bước vào giai đoạn lai tạo giống. Khi mới bắt đầu, nhóm chỉ có 3 người, không có phòng thí nghiệm, phải thuê ruộng, thậm chí làm việc dưới gốc xoài hay trong những chòi lá chứa trấu.

Những ngày đầu gian khó, nhóm vẫn miệt mài lai tạo giống. Từ các tổ hợp đơn giản gồm 2-3 bố mẹ, họ cho ra các giống như ST11, ST12. Sau này, mỗi tổ hợp có tới cả chục bố mẹ để tích hợp cả hương thơm, độ mềm, khả năng kháng sâu bệnh, hình dáng hạt đẹp. Nhờ vậy, các giống ST24, ST25 lần lượt ra đời.

ST25 - Kết tinh từ hàng chục năm chọn tạo

Giống lúa ST25 đạt danh hiệu “Gạo ngon nhất thế giới” năm 2019 và tiếp tục được vinh danh vào năm 2023 là kết quả của quá trình thực hiện và đánh giá kéo dài hàng chục năm.

Ông Phương cho biết, ST25 kế thừa và phát triển từ các tổ hợp lai trung gian như ST11, ST19. Trong đó, ST19 tuy có chất lượng ngon nhưng lại dễ nhiễm bệnh đạo ôn, dẫn đến việc cải tiến thành ST20. Tuy nhiên, ST20 vẫn chưa thể phát triển rộng rãi ở các tỉnh. Sau nhiều cải tiến, ST25 đã ra đời với đầy đủ đặc tính vượt trội: Hình dáng hạt dài, bóng, thơm, dẻo - “như người mẫu”, theo cách ví von của ông Phương.

Ông Phương chia sẻ, quá trình lai tạo giống lúa thơm chất lượng cao được định hướng bởi tín hiệu từ thị trường, đặc biệt thông qua sự hợp tác chặt chẽ với Anh hùng Lao động, Kỹ sư Hồ Quang Cua, người đã đồng hành cùng ông trong nghiên cứu và tiếp cận thị trường. Từ phản hồi thực tế, nhóm đã xây dựng kế hoạch thu thập giống lúa từ nhiều vùng trong cả nước và trên thế giới.

Tiến sĩ Phương cho biết, mục tiêu ban đầu của ông chỉ là phục vụ nông dân Sóc Trăng chứ không có mong muốn trồng ở các tỉnh khác. Tuy nhiên, nhu cầu từ các vùng miền khác ngày càng tăng, đặc biệt là từ miền Trung, Tây Nguyên và miền Bắc nhóm nghiên cứu đã mở rộng phạm vi phát triển giống bằng cách tiếp tục cải tiến.

Đến nay, giống ST25 không chỉ gắn bó với đồng ruộng Sóc Trăng mà đã được trồng rộng rãi trên khắp cả nước.

Đi ruộng như đi vườn hoa

Hiện tại, ông cùng các cộng sự đang tập trung toàn lực để chọn tạo những giống lúa mới từ hơn 3.000 giống đã sưu tập được trong nước và trên thế giới và hơn 20.000 tổ hợp lai vẫn đang chờ được đánh giá từng vụ một, dự kiến sẽ mất từ 2 - 3 năm để hoàn thành toàn bộ.

“Chúng tôi mơ ước tạo ra những giống lúa khiến nông dân vui như chăm hoa. Vào ruộng mà thấy đẹp, thấy thơm, thấy tự hào thì đó mới là mục tiêu cao nhất của người làm khoa học nông nghiệp” - Tiến sĩ Phương khẳng định.

https://laodong.vn/cong-doan/nguoi-gop-phan-lam-nen-thuong-hieu-gao-st25-ngon-nhat-the-gioi-1517208.ldo

PHƯƠNG ANH (BÁO LAO ĐỘNG)