Điểm sáng áp dụng khoa học công nghệ trong quản lý tài nguyên nước
Chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) được coi là chìa khóa để nâng cao năng lực quản lý tài nguyên nước tại Việt Nam.
Bắt đầu từ việc xây dựng cơ sở dữ liệu
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức trong quản lý và bảo vệ nguồn tài nguyên nước. Sở hữu hệ thống sông ngòi, ao hồ dày đặc, việc điều tiết, kiểm soát và dự báo các nguy cơ thiên tai ảnh hưởng trực tiếp tới tài nguyên nước đóng vai trò vô cùng quan trọng.
Trước những vấn đề đặt ra, chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo được coi là chìa khóa để nâng cao năng lực quản lý tài nguyên nước tại Việt Nam. ThS. Châu Trần Vĩnh - Cục trưởng Cục Quản lý Tài nguyên nước, nhận định, khoa học công nghệ sẽ là công cụ then chốt để tự động hóa phân tích và dự báo, nâng cao độ chính xác và tốc độ xử lý dữ liệu quan trắc từ nhiều nguồn.
Việt Nam sở hữu mạng lưới tài nguyên nước phong phú. Ảnh: Tạ Quang
Một trong những bước đi đầu tiên là xây dựng nền tảng số tích hợp dữ liệu lớn (Big Data) và trí tuệ nhân tạo (AI), để có được nguồn dữ liệu đầu vào chất lượng cao. TS. Triệu Đức Huy, Phó Giám đốc Trung tâm Quy hoạch và Điều tra Tài nguyên nước quốc gia (NAWAPI) cho biết, nếu không có được nguồn dữ liệu tốt, các công cụ và hệ thống dù hiện đại đến đâu cũng không thể vận hành hiệu quả.
Giám sát tài nguyên nước nhờ công nghệ IoT
Nhận thức được việc đẩy mạnh áp dụng các giải pháp, công nghệ tiên tiến nhằm quản lý tài nguyên nước hiệu quả, trong bối cảnh thực hiện Quyết định 432/QĐ-TTg ngày 24.3.2021 về Quy hoạch tổng thể điều tra cơ bản tài nguyên nước đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050, Trung tâm Quy hoạch và Điều tra Tài nguyên nước quốc gia (NAWAPI) đã phối hợp với các đơn vị chuyên ngành xây dựng hệ thống giám sát tài nguyên nước trên nền tảng internet vạn vật (IoT) “Made in Vietnam”.
Từ khi vận hành, hệ thống này cho phép theo dõi trực tuyến mực nước, lưu lượng khai thác và chất lượng nước tại các công trình cấp phép khai thác nước mặt, nước dưới đất và nước biển, với mục tiêu kết nối, liên thông và chia sẻ dữ liệu giữa 63 tỉnh, thành.
Đến tháng 4.2025, hệ thống đã tiếp nhận và quản lý dữ liệu quan trắc từ tổng số 910 công trình quan trắc tài nguyên nước dưới đất và 6 trạm quan trắc nước mặt. Trong đó, khoảng 30% số lượng các công trình quan trắc tài nguyên nước đã được nâng cấp thiết bị hiện đại cho phép quan trắc giám sát và thu nhận dữ liệu liên tục theo thời gian thực bao gồm toàn bộ mạng quan trắc vùng Đồng bằng sông Cửu Long với 273 công trình.
Thử nghiệm tại các điểm quan trắc như trạm nước mặt Cà Mau, hệ thống cấp thoát nước Hải Phòng và công trình quan trắc nước dưới đất Khánh Hòa... cho thấy IoT đã vận hành ổn định, liên tục, cung cấp số liệu chính xác về mực nước, lưu lượng và các chỉ tiêu chất lượng, tạo nền tảng vững chắc cho công tác phân tích và ra quyết định quản lý.
Sơ đồ hệ thống IoT và kết quả giám sát chất lượng nước theo thời gian thực do Trung tâm Quy hoạch và Điều tra Tài nguyên nước quốc gia phối hợp với tổ chức CSIRO thực hiện. Ảnh: Đức Huy
Theo TS. Triệu Đức Huy, Phó Giám đốc Trung tâm Quy hoạch và Điều tra Tài nguyên nước quốc gia (NAWAPI), việc triển khai giám sát trên hệ thống thông minh đang là tiền đề để tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, làm chủ các công nghệ lõi.
Các công nghệ về AI, IoT hay bản sao số (Digital Twin) sẽ tiếp tục được đẩy mạnh trong việc giám sát, dự báo và điều phối tài nguyên nước theo thời gian thực.
Đồng thời, ông Huy cho biết sẽ tiếp tục xây dựng bản đồ số về nguy cơ thiếu nước, để hỗ trợ công tác điều hành nguồn nước một cách chủ động, khoa học và hiệu quả. Đây được xem tiền đề, giúp triển khai và thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong ngành nông nghiệp và môi trường.
https://laodong.vn/moi-truong/diem-sang-ap-dung-khoa-hoc-cong-nghe-trong-quan-ly-tai-nguyen-nuoc-1505529.ldo
Dương Anh (BÁO LAO ĐỘNG)