Sau 4 năm triển khai Nghị quyết số 02-NQ/TW ngày 12.6.2021 của Bộ Chính trị “Về đổi mới tổ chức và hoạt động của Công đoàn Việt Nam trong tình hình mới”, các cấp Công đoàn từng bước đổi mới, thể hiện rõ bản lĩnh, trách nhiệm của mình trên tinh thần lấy người lao động làm trung tâm, mọi hoạt động được tổ chức, triển khai từ nhu cầu của người lao động.

*

"Đội ngũ cán bộ Công đoàn phải đặt quyền lợi hợp pháp của người lao động lên hàng đầu; chúng ta cũng phải hết sức sáng tạo để có các hoạt động đem lại quyền lợi hợp pháp đi vào thực tiễn, cuộc sống của đoàn viên, người lao động. Nếu như những quyền lợi ấy tốt hơn bằng sự thương lượng với người sử dụng lao động thì đó là một hoài bão, mong muốn trách nhiệm lớn lao của đội ngũ cán bộ Công đoàn chúng ta trong giai đoạn hiện nay" - Nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Tổng LĐLĐVN Trần Thanh Hải từng trả lời phỏng vấn Báo Lao Động

Trên thực tế, trong thời gian qua, Công đoàn Việt Nam đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ. Từ phương thức hoạt động đến tư duy phục vụ đoàn viên, người lao động, công đoàn các cấp đã thể hiện rõ vai trò là chỗ dựa vững chắc, đồng hành và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động trong bối cảnh kinh tế - xã hội nhiều biến động.

Ngay sau khi Nghị quyết 02-NQ/TW được ban hành, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã nhanh chóng cụ thể hóa thành các chương trình hành động, kế hoạch triển khai, đồng thời quán triệt sâu rộng tới toàn hệ thống. Điểm nổi bật trong quá trình này là việc chuyển mạnh từ “hành chính hóa” sang “phục vụ người lao động”, từ “tổ chức sự kiện” sang “giải quyết vấn đề thực chất”, từ “tuyên truyền” sang “hành động cụ thể”.

Một cán bộ công đoàn chia sẻ rất thật rằng: “Muốn thấy công đoàn đổi mới thế nào, thực chất thế nào thì cứ nhìn vào cách tổ chức bữa ăn cho công nhân tại các công đoàn cơ sở. Điều đó tuy không phải là tất cả nhưng lại có tác dụng vận động, tạo niềm tin cho công nhân vào tổ chức”.

Có rất nhiều câu chuyện minh chứng cho điều này. Tại Công ty TNHH Sakurai Việt Nam (Thanh Hóa), anh Nguyễn Hữu Quang - Chủ tịch Công đoàn công ty - đã trở thành một “biểu tượng sống” về sự tận tụy và bản lĩnh. Hơn 13.000 công nhân tại đây không chỉ biết đến anh với vai trò thủ lĩnh, mà còn như một người bạn, người đồng hành, người thấu hiểu từng nỗi vất vả của đời sống công nhân.

Anh Quang không điều hành công đoàn theo cách hành chính khô khan. Dưới sự dẫn dắt của anh, tổ chức Công đoàn thực sự trở thành trung tâm văn hóa - xã hội của doanh nghiệp. Thỏa ước lao động tập thể được thương lượng với nhiều điều khoản có lợi hơn luật định. Hàng loạt chính sách phúc lợi như tiền ăn ca, hỗ trợ nuôi con nhỏ, phụ cấp ngoại ngữ, tiền nhà trọ, xăng xe... đều được công đoàn đề xuất và triển khai hiệu quả.

Năm 2024, công đoàn công ty đã thăm hỏi, hỗ trợ hơn 1.400 công nhân gặp khó khăn, với mức hỗ trợ lên đến 3 triệu đồng/người; đồng thời tổ chức hàng loạt phong trào sôi nổi như thi văn nghệ, kéo co, bóng đá, chương trình tặng quà, thay dầu xe miễn phí, hỗ trợ vay vốn chống tín dụng đen... Những sáng kiến giản dị nhưng đầy nhân văn như “Tủ đồ thất lạc”, “Liên hoan tri ân công nhân” đã giúp từng người lao động cảm thấy mình không bị bỏ lại phía sau.

Đáng chú ý là sáng kiến “Bữa tiệc Công đoàn” với hình thức là tổ chức tiệc liên hoan tri ân người lao động nhân Tháng Công nhân năm 2025. Tiệc được tổ chức tại trung tâm sự kiện sang trọng, với gần 13.000 công nhân tham dự. Các bữa tiệc được bố trí vào ngày Chủ nhật hằng tuần, bắt đầu từ ngày 18.5.2025 đến hết tháng 7.2025.

Chia sẻ về vai trò công đoàn, anh Quang khiêm tốn nói: “Chúng tôi không làm điều gì lớn lao, chỉ đơn giản là lắng nghe, thấu hiểu và hành động kịp thời, đúng lúc để người lao động thấy rằng, họ luôn được quan tâm”.

Còn tại Khánh Hòa, trong Tháng Công nhân 2025, chương trình “Bữa cơm Công đoàn” đã trở thành hoạt động tiêu biểu ở nhiều tỉnh, thành phố - nơi thể hiện rõ nét nhất tinh thần “gắn bó, sẻ chia, tri ân người lao động”.

Ở nhà máy Công ty Cổ phần nước giải khát Sanest Khánh Hòa, gần 900 công nhân đã bất ngờ khi suất cơm ca quen thuộc nay được bổ sung thêm món chè, nước yến - một sự thay đổi nhỏ nhưng đầy ấm áp. Anh Nguyễn Lệ - nhân viên cây xanh - chia sẻ: “13 năm làm việc, tôi chưa từng thấy bữa ăn nào được chuẩn bị chu đáo và tình cảm như vậy. Món ăn ngon, có cả lãnh đạo cùng công đoàn trò chuyện với công nhân khiến chúng tôi thấy mình được tôn trọng, được quan tâm thật sự”.

Bà Trần Thị Thu Thủy - Phó Chủ tịch Công đoàn cơ sở Công ty Yến Sào Khánh Hòa - cho biết: “Bữa cơm là dịp để thắt chặt tinh thần đoàn kết nội bộ. Từ đó, năng suất và hiệu quả làm việc cũng được nâng cao rõ rệt”. Giá trị mỗi suất cơm ở đây từ 30.000 - 50.000 đồng, có sự hỗ trợ trực tiếp từ công đoàn. Quan trọng hơn cả là việc công đoàn chủ động giám sát chất lượng, thành phần dinh dưỡng từng bữa ăn - cho thấy sự chuyển biến rõ nét trong tư duy phục vụ người lao động.

Hay tại Đà Nẵng, “Bữa cơm Công đoàn” do Công đoàn Khu công nghệ cao và các khu công nghiệp tổ chức đã để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng hàng trăm công nhân Công ty TNHH Công nghiệp thực phẩm Liwayway.

Với phần ăn đặc biệt gồm bún bò, sữa và món tráng miệng, chương trình không chỉ thỏa mãn vị giác mà còn nuôi dưỡng tinh thần đoàn kết. Chị Phạm Thị Hương - công nhân có hơn 10 năm gắn bó với nhà máy - xúc động nói: “Hôm nay chúng tôi không chỉ được ăn ngon, mà còn được lắng nghe, được chia sẻ. Bữa cơm hôm nay khác lắm - nó có tình cảm”.

294 suất ăn không đơn thuần là con số. Đó là 294 cơ hội để người lao động cảm thấy mình là một phần quan trọng của tập thể, được trân trọng và đồng hành. Chính sự chu đáo ấy đã góp phần tạo nên một môi trường làm việc an toàn, thân thiện và hiệu quả hơn.

"Bữa cơm Công đoàn" chỉ là một phần của câu chuyện đổi mới. Tại TPHCM, LĐLĐ Thành phố đã triển khai đồng bộ 10 nhóm nhiệm vụ trọng tâm theo tinh thần Nghị quyết, trong đó có nhiều mô hình sáng tạo như “Tổ công nhân tự quản khu nhà trọ”, “Phiên chợ 0 đồng”, “ATM gạo”, hay “Xe buýt siêu thị Công đoàn” đưa hàng thiết yếu tới tận tay công nhân trong mùa dịch.

Theo lãnh đạo LĐLĐ Quận 7, “tư duy đổi mới” không phải là khái niệm chung chung, mà là cách các cấp công đoàn chủ động “đi từng ngõ, gõ từng nhà trọ”, lắng nghe và hành động vì người lao động một cách kịp thời, thiết thực.

Một trong những yêu cầu cấp thiết của Nghị quyết 02 là nâng cao hiệu quả hoạt động công đoàn ở khu vực ngoài Nhà nước, đặc biệt là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) và hộ kinh doanh cá thể.

LĐLĐ tỉnh Bắc Ninh - nơi tập trung hàng trăm ngàn lao động tại các KCN - đã xây dựng chiến lược “bắt đầu từ chỗ trọ” để tiếp cận và vận động công nhân tham gia tổ chức công đoàn. Anh Nguyễn Văn Mạnh, công nhân Công ty TNHH Jahwa Vina (KCN Yên Phong), chia sẻ: “Ban đầu tôi nghĩ công đoàn chỉ là tổ chức hình thức, nhưng sau khi thấy các hoạt động tư vấn pháp luật, hỗ trợ người lao động bị tai nạn lao động, chăm lo Tết cho công nhân xa quê, tôi quyết định đăng ký tham gia”.

Công đoàn các KCN tỉnh Đồng Nai, nơi đã thành lập hơn 200 tổ tư vấn pháp luật di động, trực tiếp tư vấn và hỗ trợ hơn 5.000 công nhân giải quyết tranh chấp hợp đồng, nợ lương, tai nạn lao động.
Ngoài ra, mô hình “Tư vấn pháp luật lưu động” của LĐLĐ tỉnh Long An cũng rất được người lao động ủng hộ. Bà Nguyễn Thị Hoa - công nhân Công ty TNHH Cầu Tre - cho biết: “Trước đây có nhiều chuyện bất bình ở công ty tôi không dám lên tiếng, giờ được cán bộ công đoàn tư vấn, chúng tôi biết rõ quyền lợi của mình”.

**

Các mục tiêu cụ thể mà Nghị quyết 02 nêu ra là: Đến năm 2025, phấn đấu có 13,5 triệu đoàn viên công đoàn; hầu hết doanh nghiệp có từ 25 công nhân, lao động trở lên đều có tổ chức công đoàn; phấn đấu 80% trở lên các doanh nghiệp, đơn vị có tổ chức công đoàn ký kết được thỏa ước lao động tập thể. Đến năm 2030, phấn đấu có 16,5 triệu đoàn viên công đoàn; nơi chưa có tổ chức đại diện người lao động thì phần lớn người lao động được tập hợp, tham gia một số hoạt động của Công đoàn Việt Nam. Phấn đấu 85% trở lên các doanh nghiệp, đơn vị có tổ chức công đoàn ký kết được thỏa ước lao động tập thể. Đến năm 2045, hầu hết người lao động tại cơ sở là đoàn viên Công đoàn Việt Nam; 99% doanh nghiệp, đơn vị có tổ chức Công đoàn ký kết được Thỏa ước lao động tập thể.

Con số 13,5 triệu đoàn viên trong năm 2025 không hề đơn giản. Đặc biệt là khoảng thời gian 6 tháng đầu năm 2025, các cấp công đoàn tập trung cao độ thực hiện “nhiệm vụ kép”: vừa thực hiện nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên theo chương trình công tác năm, vừa thực hiện các chỉ đạo của Trung ương về sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn. Mặc dù vậy, gần 500.000 đoàn viên được kết nạp mới, 2.369 công đoàn cấp cơ sở được thành lập mới là con số rất ấn tượng.

Tại Hội nghị Đoàn Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam lần thứ 12 (khóa XIII) vừa được tổ chức ngày 2.6.2025, nội dung được nhấn mạnh là: “Công tác phát triển đoàn viên không chỉ là chỉ tiêu số lượng mà còn là hành động cụ thể để xây dựng tổ chức Công đoàn vững mạnh, gắn với việc tham gia xây dựng Đảng, chăm lo quyền lợi cho người lao động”.

Việc tiếp cận doanh nghiệp, vận động thành lập tổ chức Công đoàn trong bối cảnh tinh giản bộ máy càng cho thấy bản lĩnh, tinh thần trách nhiệm và vai trò tiên phong của cán bộ Công đoàn các cấp dù nhân lực giảm đi, khối lượng công việc tăng lên. Đây là nền tảng quan trọng để Công đoàn Việt Nam tiếp tục thực hiện thắng lợi Nghị quyết 02 của Bộ Chính trị về “Đổi mới tổ chức và hoạt động của Công đoàn Việt Nam trong tình hình mới”.

Trong tình hình mới, cần tiếp tục phát huy những sáng kiến mới, cách làm mới. Đơn cử như một số công đoàn cơ sở tại TP.HCM, Bình Dương cũng tận dụng mạng xã hội, công cụ AI như ChatGPT để truyền thông, viết bài, tạo hình ảnh nhanh chóng, tiết kiệm thời gian nhưng vẫn hiệu quả. Hay tại Hải Phòng, kinh nghiệm, giải pháp của LĐLĐ Thành phố Hải Phòng đưa ra là: Cán bộ công đoàn phối hợp với cơ quan Bảo hiểm xã hội, các cơ quan chức năng tại địa phương, tiến hành rà soát qua nhiều “kênh” để nắm chắc số lượng người lao động đóng bảo hiểm xã hội, từ đó xác định sự chênh lệch giữa số lao động thực tế và số đoàn viên trong cùng đơn vị. Qua đó, vận động người lao động gia nhập công đoàn và thành lập CĐCS tại các doanh nghiệp hoạt động ổn định. Tính đến giữa tháng 4.2025, Hải Phòng đã phát triển được 11.000 đoàn viên, tăng 30% so với cùng kỳ năm 2024 và thành lập 64 CĐCS.

Trong bối cảnh toàn hệ thống chính trị đẩy mạnh cải cách bộ máy, tổ chức Công đoàn Việt Nam đang bước vào giai đoạn then chốt thực hiện Nghị quyết số 02-NQ/TW của Bộ Chính trị về “Đổi mới tổ chức và hoạt động của Công đoàn Việt Nam trong tình hình mới”. Một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là làm sao vừa tinh gọn tổ chức, vừa phát triển mạnh mẽ lực lượng đoàn viên - đặc biệt trong khu vực ngoài nhà nước. Đây không chỉ là một mục tiêu hành chính, mà là bài toán chiến lược, sống còn của tổ chức công đoàn trong giai đoạn hiện đại hóa và cạnh tranh tư tưởng gay gắt.

Có một thực tế là nhiều địa phương cho thấy, lực lượng cán bộ chuyên trách cấp huyện, ngành đang bị tinh giản. Cùng lúc, công đoàn cơ sở - đặc biệt ở doanh nghiệp FDI và tư nhân - lại thiếu cả nhân lực lẫn kinh nghiệm, thường do người kiêm nhiệm phụ trách. Áp lực tiếp cận doanh nghiệp, tổ chức tuyên truyền, vận động thành lập công đoàn cơ sở và giữ chân đoàn viên trở nên ngày càng nặng nề hơn.

Vấn đề đặt ra là: Việc nhiều hơn nhưng người thì ít hơn, trong khi chỉ tiêu tăng trưởng đoàn viên lại ngày một cao hơn. Điều này đòi hỏi sự thay đổi căn bản trong tư duy tổ chức và phương thức hoạt động của công đoàn các cấp. Có thể thấy rõ: Tăng trưởng đoàn viên không còn là nhiệm vụ riêng của công đoàn cấp trên, mà là trách nhiệm trực tiếp của từng cán bộ công đoàn cơ sở - những người “gần người lao động, sát việc” nhất.

Trong tình hình mới, nhiệm vụ mới càng đòi hỏi bản lĩnh của tổ chức công đoàn, của các cán bộ công đoàn. Tinh giản bộ máy không có nghĩa là tinh giản trách nhiệm. Ngược lại, trong giai đoạn hiện nay, tổ chức công đoàn càng cần bản lĩnh, chuyên nghiệp và hiệu quả hơn bao giờ hết. Cán bộ công đoàn cơ sở cần được tiếp sức bằng tập huấn kỹ năng, công cụ hỗ trợ, và trên hết là môi trường hành động sáng tạo, linh hoạt. Trong đó, cần thay đổi tư duy tiếp cận, không chờ công nhân đến với công đoàn, mà phải chủ động đến với người lao động - bằng cả hình thức trực tiếp và công nghệ số. Đồng thời, xây dựng mạng lưới “cộng tác viên công đoàn” trong doanh nghiệp, tận dụng nội lực công nhân để làm cầu nối tuyên truyền, chăm lo, phát triển đoàn viên. Đặc biệt, tiến hành chuyển đổi số toàn diện bằng việc ứng dụng phần mềm quản lý đoàn viên, công cụ truyền thông tự động, số hóa quy trình tổ chức... để “làm nhiều việc hơn với ít người hơn”.

Với những quyết tâm, nỗ lực vượt khó khăn, thách thức, tổ chức Công đoàn hướng đến việc hoàn thành các mục tiêu mà Nghị quyết 02 của Bộ Chính trị ban hành cách đây tròn 4 năm, tiếp tục khẳng định vai trò không thể thay thế trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, cùng đất nước đi lên.

https://laodong.vn/lao-dong-cuoi-tuan/cong-doan-viet-nam-trach-nhiem-va-ban-linh-1519182.ldo

Minh Bằng (BÁO LAO ĐỘNG)