Nghị định số 147/2024/NĐ-CP (Nghị định 147) của Chính phủ ban hành ngày 9/11/2024 về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng, có hiệu lực ngày 25/12/2024. Những điểm mới được quy định trong Nghị định này được đánh giá là bước tiến trong quản lý không gian mạng và bảo vệ người dùng, giúp nâng cao ý thức và trách nhiệm khi sử dụng mạng xã hội.

Ảnh: sưu tầm

Cụ thể là Nghị định 147 quy định, người dùng mạng xã hội phải cung cấp thông tin cá nhân cơ bản gồm họ tên, ngày sinh, số điện thoại di động tại Việt Nam hoặc ID (nếu không có số điện thoại). Mạng xã hội phải thực hiện xác thực người dùng qua số điện thoại hoặc số định danh cá nhân đã đăng ký.

 Chỉ các tài khoản mạng xã hội đã được xác thực mới được cung cấp thông tin (viết bài, bình luận, livestream) và chia sẻ thông tin trên mạng xã hội. Các tài khoản mạng xã hội thực hiện livestream với mục đích thương mại như bán hàng, có phát sinh doanh thu thì phải xác thực bằng số định danh cá nhân.

Nghị định quy định người sử dụng được bảo vệ thông tin theo quy định của pháp luật, đồng thời phải chịu trách nhiệm về nội dung do mình cung cấp, lưu trữ, truyền đưa, chia sẻ trên mạng; tuân thủ quy định pháp luật chuyên ngành khi cung cấp dịch vụ chuyên ngành trên mạng xã hội; tuân thủ quy định về thuế và thanh toán khi có hoạt động kinh doanh, phát sinh doanh thu.

Các chủ kênh/tài khoản/nhóm cộng đồng/trang cộng đồng (fanpage) trên các mạng xã hội tại Việt Nam có quyền và trách nhiệm được đăng ký để tham gia các khóa tập huấn, phổ biến quy định pháp luật của Bộ Thông tin và truyền thông, được khuyến nghị lựa chọn quảng cáo; không đặt tên kênh/tài khoản/nhóm cộng đồng/trang cộng đồng giống hoặc trùng với cơ quan báo chí hoặc gây nhầm lẫn cơ quan báo chí…

 Bên cạnh đó, có trách nhiệm tạm khóa, gỡ bỏ thông tin vi phạm, ảnh hưởng đến quyền lợi của tổ chức, cá nhân khác chậm nhất 48 giờ khi có yêu cầu từ người sử dụng mạng xã hội hoặc chậm nhất không quá 24 giờ khi nhận được yêu cầu từ cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền. Không lợi dụng để sản xuất nội dung dưới hình thức phóng sự, điều tra, phỏng vấn báo chí. Khi livestream phải tuân thủ quy định tại Nghị định này và quy định chuyên ngành.

Môi trường mạng xã hội bên cạnh những yếu tố tích cực cũng hàm chứa những tiêu cực. Xác thực tài khoản mạng xã hội là một trong những biện pháp hữu hiệu, quan trọng để ngăn ngừa, xử lý tội phạm lừa đảo trực tuyến và có tác dụng đẩy lùi những nhận thức sai lầm của một bộ phận người dùng internet. Việc quy định về định danh cá nhân trên mạng xã hội không chỉ riêng Việt Nam mà chính phủ nhiều quốc gia trên thế giới  với mục đích bảo vệ quyền con người trước tác động tiêu cực của mạng xã hội. Cụ thể, Thượng viện Australia đã thông qua luật ngày 28/11/2024cấm người dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội. Tương tự, năm 2023, nước Pháp cũng đã đề xuất lệnh cấm sử dụng mạng xã hội đối với trẻ em dưới 15 tuổi. Tại Trung Quốc, để có được tài khoản xã hội, người dân phải đăng ký với cơ quan chức năng với các nội dung: Tên thật, số chứng minh nhân dân, số điện thoại di động thật....

Ở nước ta, mạng xã hội phát triển nhanh chóng, trở thành nhu cầu không thể thiểu của nhiều người. Theo Bộ Thông tin và Truyền thông (Bộ TT&TT), tính đến ngày 30/6/2024, số người dùng Zalo hàng tháng là 76,5 triệu người dùng; số người dùng Facebook là 72 triệu, Youtube đạt 63 triệu và Tiktok là 67 triệu người dùng. Trong đó, nền tảng Zalo có đông tài khoản đăng ký sử dụng hơn 3 nền tảng xuyên biên giới. Cùng với đó thu nhập từ mạng xã hội đang trở thành xu thế, có thể kể đến năm 2024, doanh thu ngành game ước đạt khoảng 12.500 tỷ đồng, số lượng lao động ngành game năm 2024 ước khoảng 4.100 người, tăng 31% so với năm 2023.

Tuy nhiên, mạng xã hội cũng là “mảnh đất màu mỡ” cho nhiều kẻ xấu lợi dụng giả mạo tài khoản để ăn cắp thông tin, lừa đảo chiếm đoạt tài sản hay đăng những nội dung không tốt ảnh hưởng xấu đến đời sống người dân, gây mất an ninh, an toàn, vi phạm trật tự quản lý xã hội và pháp luật. Tại nhiều địa phương trên cả nước đã ghi nhận rất nhiều thủ đoạn lừa đảo mới như: Cắt ghép hình ảnh các bác sĩ ở một số bệnh viện để mạo danh, lừa đảo chiếm đoạt tài sản; mời gọi nhà đầu tư tham gia vào các nhóm đầu tư trên mạng xã hội (Facebook, Telegram, Zalo) với lãi suất cao; mạo danh các công ty môi giới lao động hợp pháp bằng cách tạo website giả mạo hoặc cung cấp giấy tờ giả với chi phí xuất khẩu lao động thấp hơn so với mức thông thường và thu nhập rất cao rồi chiếm đoạt phí hồ sơ; mạo danh cán bộ cơ quan Nhà nước, các tổ chức để lừa đảo chiếm đoạt tài sản của người dân. Ngoài ra, vẫn còn tình trạng game lậu, game cung cấp xuyên biên giới vào Việt Nam ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh của thị trường game trong nước, tạo ra sự cạnh tranh bất bình đẳng. Chỉ tính từ tháng 3/2024 đến tháng 8/2024, cơ quan chức năng đã vô hiệu hóa hơn 400.000 website, tài khoản mạng xã hội nghi vấn hoạt động lừa đảo trực tuyến…

Cùng với đó, các hoạt động tuyên truyền xuyên tạc, chống phá Đảng, Nhà nước đang có xu hướng gia tăng trên các mạng xã hội. Nhiều tổ chức, cá nhân thù địch, định kiến với Việt Nam ở nước ngoài tìm mọi cách kích động, móc nối với các đối tượng bất mãn trong nước thông qua mạng xã hội để chống phá đất nước.
Hiện nay, một số ứng dụng mạng xã hội như Facebok, Youtube, Zalo cũng đã đưa ra các tiêu chuẩn yêu cầu người tham gia phải đáp ứng yêu cầu “chính chủ” tối thiểu như người tham gia phải cung cấp thông tin số điện thoại, email... để xác minh và tăng cường bảo mật. Hơn nữa, rất nhiều mạng xã hội phổ biến hoạt động xuyên biên giới tạo ra những thách thức, trở ngại không nhỏ là bài toán mà các chính phủ, trong đó có Việt Nam tìm ra cách hóa giải để người dùng các nền tảng này tuân thủ quy định, vừa thỏa mãn lợi ích cá nhân, vừa đáp ứng yêu cầu xã hội. Vì vậy, việc ban hành Nghị định tạo khung pháp lý quan trọng để yêu cầu các nền tảng mạng phối hợp hiệu quả với cơ quan chức năng, đồng thời tôn trọng, tuân thủ pháp luật Việt Nam.

Cần thấy rằng, việc xác thực định danh cá nhân đối với người dùng mạng xã hội không có nghĩa mọi người đều phải công khai họ tên thật trên mạng mà chỉ xác thực tính chính danh tài khoản, còn việc lấy tên, nick gì là quyền của mỗi người.

Ngoài việc hạn chế các hành vi vi phạm, định danh cá nhân còn góp phần giúp người dùng nâng cao tinh thần trách nhiệm khi dùng mạng xã hội, hạn chế tình trạng phát ngôn bừa bãi, thông tin xấu độc, sai sự thật... Nghị định ra đời góp phần đẩy lùi hoạt động lợi dụng mạng xã hội để chống phá Việt Nam. Việc xác thực người dùng sẽ tạo thuận lợi cho các cơ quan chức năng phát hiện và xử lý các hành vi sai phạm. Với việc 100% công dân Việt Nam đã có mã số định danh hoặc căn cước công dân gắn chip, việc triển khai định danh trên mạng xã hội sẽ thuận lợi. Vì vậy, Chính phủ ban hành Nghị định 147 nhằm bảo vệ quyền con người, ngăn chặn những hành vi lệch chuẩn trên không gian mạng, gây hại đến tổ chức, cá nhân, lợi ích quốc gia - dân tộc, hoàn toàn không phải “đàn áp, bóp nghẹt tự do ngôn luận” như các thế lực thù địch, phản động rêu rao, xuyên tạc.