Sau khi vọt lên trên mốc 100 triệu đồng/lượng - mức cao kỷ lục trong lịch sử - giá vàng trong nước nhanh chóng quay đầu giảm mạnh chỉ sau vài phiên. Rủi ro “đu đỉnh” được cảnh báo là rất lớn nếu nhà đầu tư không tỉnh táo.

Những ngày giữa tháng 3, thị trường vàng trong nước chứng kiến cơn sốt chưa từng có khi vàng miếng SJC và vàng nhẫn 9999 đồng loạt cán mốc 100 triệu đồng/lượng. Tuy nhiên, đà tăng không kéo dài quá lâu. Chỉ một ngày sau khi lập đỉnh, giá vàng đã giảm mạnh từ 2-4 triệu đồng/lượng.

Đến sáng 22.3, vàng miếng SJC tiếp tục rớt mốc 97 triệu đồng và có thể còn giảm thêm khi thị trường bước vào nhịp điều chỉnh do áp lực chốt lời mạnh mẽ​. Diễn biến “tăng sốc, giảm sâu” này khiến không ít nhà đầu tư mua đỉnh trong cơn sốt vừa qua lỗ nặng chỉ sau vài ngày.

Vì sao giá vàng tăng sốc rồi đảo chiều?

Nguyên nhân chính dẫn đến cú bứt phá ngoạn mục của giá vàng đến từ thị trường thế giới. Từ đầu năm 2025 đến giữa tháng 3.2025, giá vàng thế giới tăng khoảng 430USD/ounce, tương đương hơn 16,4% - một mức tăng mạnh trong thời gian chỉ hơn 2 tháng rưỡi - nhờ lo ngại lạm phát kéo dài, khả năng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) sẽ hạ lãi suất, cùng các bất ổn địa chính trị. Đồng thời, đồng USD suy yếu cũng khiến vàng trở nên hấp dẫn hơn như một tài sản trú ẩn.

TS Châu Đình Linh - chuyên gia tài chính và giảng viên Trường Đại học Ngân hàng TPHCM - phân tích: “Vàng từ lâu đã được người Việt xem là kênh giữ tài sản an toàn. Trong bối cảnh thế giới nhiều biến động, các chính sách thuế và điều hành từ các nước lớn có thể gây áp lực tăng giá vàng quốc tế. Điều này kết hợp với thói quen tích trữ vàng trong dân càng khiến giá vàng trong nước bị đẩy lên mạnh hơn”.

Ngoài yếu tố thế giới, thị trường nội địa cũng góp phần không nhỏ. Mặt bằng lãi suất tiền gửi ngân hàng đã giảm xuống mức thấp, khiến nhiều người tìm đến vàng như một kênh đầu tư thay thế. Chỉ trong 3 tuần gần đây, có 23 ngân hàng tiếp tục giảm lãi suất huy động 0,1-0,3 điểm %, nhiều ngân hàng lớn chỉ còn 4,9-6%/năm cho kỳ hạn 12 tháng​. Thêm vào đó, tâm lý FOMO (sợ bỏ lỡ cơ hội) cũng khiến người dân đổ xô đi mua vàng, nhất là khi giá liên tục tăng không ngừng. Đáng chú ý, trong những ngày cao điểm, tại nhiều tiệm vàng lớn ở Hà Nội và TPHCM đã xảy ra tình trạng người dân xếp hàng chờ mua, trong khi doanh nghiệp hạn chế bán ra hoặc siết số lượng mua vào.

Theo TS Linh, nguồn cung vàng trong nước hiện bị hạn chế do chính sách quản lý chặt chẽ về nhập khẩu vàng nguyên liệu và sự kiểm soát của Nhà nước đối với vàng miếng SJC. “Chính sự mất cân đối cung - cầu này càng góp phần khiến giá vàng nội địa tăng cao hơn giá vàng thế giới, có lúc chênh lệch lên tới hơn 5 triệu đồng/lượng”.

Tổng hòa các yếu tố trên, khiến giá vàng trong nước tăng nhanh hơn cả tốc độ tăng của giá thế giới. Từ đầu năm 2023 đến đầu năm 2025, vàng nhẫn đã tăng khoảng 85%, vàng SJC tăng gần 50%, mức sinh lời cao hơn hẳn so với gửi tiết kiệm (chỉ ~7-8%/năm).

Tuy nhiên, khi tâm lý đầu cơ hạ nhiệt, cùng với việc giá thế giới có dấu hiệu điều chỉnh, lực bán chốt lời bắt đầu xuất hiện, đẩy giá vàng lao dốc. Những người “đu đỉnh” trong vài phiên trước đó rơi vào trạng thái hoang mang. Không ít người phải chấp nhận bán ra ở mức giá thấp hơn để cắt lỗ.

Vàng không dành cho mọi nhà đầu tư

Mặc dù vàng có tính chất phòng ngừa rủi ro, TS Châu Đình Linh vẫn nhấn mạnh: “Giá vàng tăng mạnh khiến nhiều người nghĩ rằng đây là kênh đầu tư hấp dẫn. Nhưng cần nhớ rằng đầu tư luôn đi kèm rủi ro. Trước khi xuống tiền, nhà đầu tư cần cân nhắc thời điểm nắm giữ, mục tiêu đầu tư, khả năng chấp nhận rủi ro và đặc biệt là chênh lệch giá mua - bán”.

TS Linh cũng lưu ý sự khác biệt giữa các loại vàng: “Vàng miếng SJC có yếu tố thương hiệu, được chấp nhận rộng rãi hơn và thanh khoản cao hơn so với vàng nhẫn dù cùng hàm lượng 9999. Do đó, vàng miếng thường có giá cao hơn. Nhưng khi thị trường biến động, mức chênh lệch giữa mua - bán bị đẩy lên cao, nhà đầu tư rất dễ rơi "vào thì lỗ, ra thì kẹt’”.

Một khía cạnh khác được các chuyên gia đề cập là tâm lý giữ vàng trong dân. Theo PGS.TS Phạm Mạnh Hùng - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học Ngân hàng - Học viện Ngân hàng: “Người Việt có xu hướng nắm giữ vàng không chỉ vì mục đích trang sức mà còn để phòng ngừa rủi ro, đặc biệt là rủi ro lạm phát. Nguyên nhân sâu xa là do thị trường tài chính trong nước chưa đủ đa dạng để cung cấp các sản phẩm đầu tư thay thế”.

Ông Hùng cho rằng, để người dân giảm lệ thuộc vào vàng, cần thúc đẩy phát triển các kênh đầu tư tài chính chính thống, an toàn và linh hoạt hơn. “Các sản phẩm tài chính như chứng chỉ quỹ, trái phiếu doanh nghiệp uy tín, tiết kiệm liên kết đầu tư hoặc sản phẩm gắn với mục tiêu dài hạn như bảo hiểm hưu trí cần được đẩy mạnh. Thậm chí, ở các nước phát triển, người dân còn có thể đầu tư vào các sản phẩm phòng hộ rủi ro khí hậu, thiên tai, phái sinh thời tiết - điều mà Việt Nam hiện chưa có”.

Đầu tư vàng thiếu hiểu biết dễ sa bẫy chu kỳ

Cơn sốt vàng đầu năm 2025 một lần nữa khơi lại ký ức năm 2011, khi hàng loạt người mua ở vùng đỉnh đã phải chờ cả thập kỷ để hoàn vốn. Chuyên gia cảnh báo, thiếu kiến thức tài chính sẽ khiến nhà đầu tư lặp lại sai lầm cũ.

Giáo dục tài chính - mấu chốt để thoát khỏi vòng luẩn quẩn

Sau hơn một thập kỷ, tâm lý đầu tư theo đám đông chưa có nhiều biến chuyển. Nhiều người vẫn cho rằng, vàng là “nơi trú ẩn” an toàn tuyệt đối, nhưng thực tế giá vàng cũng có lúc sụt giảm mạnh. Nếu mua sai thời điểm, nhà đầu tư có thể phải chờ cả chục năm mới thu hồi vốn. Theo PGS.TS Phạm Mạnh Hùng (ảnh), để tránh “bẫy tâm lý vàng”, người dân cần được trang bị kiến thức tài chính cơ bản, biết so sánh rủi ro - lợi nhuận giữa các kênh đầu tư.

Cơn sốt vàng năm 2011 là minh chứng rõ ràng: giá SJC vượt 49 triệu đồng/lượng, có lúc tiệm cận 50 triệu đồng/lượng, rồi lao dốc quanh vùng 35 triệu đồng suốt nhiều năm, khiến những người “đu đỉnh” phải đợi đến 2020 - 2021 mới thấy giá trở lại vùng vốn.

Đến năm 2025, dù quản lý vàng đã siết chặt (nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng SJC, các ngân hàng không được huy động vàng), một cơn sốt mới vẫn nổ ra, đẩy giá vượt mức 100 triệu đồng/lượng. Khi giá điều chỉnh, tâm lý hoảng loạn lại dẫn đến việc ồ ạt bán tháo, làm giá giảm nhanh chỉ sau vài phiên.

PGS.TS Hùng cảnh báo, nếu vẫn giữ tư duy “thấy lên là mua” và thiếu kênh đầu tư thay thế, thị trường vàng có thể lặp lại kịch bản 2011 bất cứ lúc nào. Ông đề xuất đa dạng hóa các sản phẩm tài chính như chứng chỉ quỹ, trái phiếu doanh nghiệp an toàn hoặc tiết kiệm linh hoạt kèm bảo hiểm, nhằm giúp người dân có thêm lựa chọn, không dồn quá nhiều vào vàng.

Điều tiết thị trường vàng: Không thể thiếu chính sách dài hơi

Không chỉ dừng ở góc độ cá nhân, các chuyên gia còn cho rằng, cần rà soát lại cơ chế điều tiết thị trường vàng. Một số đề xuất đáng chú ý bao gồm: Nới lỏng nhập khẩu vàng nguyên liệu có kiểm soát và xây dựng sàn giao dịch vàng chính thức, nơi người dân có thể giao dịch vàng qua tài khoản thay vì tích trữ vật chất.

PGS.TS Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu giá (Bộ Tài chính), nhấn mạnh quan điểm chúng ta rất cần sửa đổi toàn diện Nghị định 24 để quản lý thị trường vàng hiệu quả hơn.

Theo ông, việc duy trì độc quyền nhập khẩu vàng miếng của Ngân hàng Nhà nước đang khiến thị trường thiếu cạnh tranh, tạo ra khoảng cách lớn giữa giá vàng trong nước và thế giới. Vì vậy, ông đề xuất nên cho phép các doanh nghiệp đủ điều kiện được nhập khẩu vàng, qua đó bình ổn cung - cầu và kéo giá vàng trong nước tiệm cận giá quốc tế.

Cùng với đó, chuyên gia nhấn mạnh cần xem xét mở sàn giao dịch vàng, cho phép giao dịch vàng tài khoản, vàng phái sinh để đa dạng hóa kênh đầu tư, hạn chế giao dịch vàng vật chất trong dân. Ông cũng lưu ý, việc chống “vàng hóa” không thể chỉ dựa vào các biện pháp hành chính, mà cần có các công cụ tài chính hiện đại như chứng chỉ vàng, hợp đồng kỳ hạn.

PGS.TS Ngô Trí Long cảnh báo, cần cân nhắc kỹ đề xuất đánh thuế giao dịch vàng, bởi nếu không hợp lý sẽ khiến người dân găm giữ vàng, không đưa vào lưu thông, gây lãng phí nguồn lực. Theo ông, chính sách quản lý vàng cần được điều chỉnh linh hoạt, sát thực tiễn để đảm bảo ổn định thị trường và an toàn tài chính. Quốc Huy

https://laodong.vn/kinh-doanh/bien-dong-gia-vang-thu-thach-su-tinh-tao-cua-nha-dau-tu-1481155.ldo

Minh Ánh (BÁO LAO ĐỘNG)