Theo kế hoạch, ngày 23.5 tới, Quốc hội sẽ thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (SDNLTK&HQ).

Sức ép hội nhập và hàng rào xanh toàn cầu

Trong bối cảnh thế giới bước vào giai đoạn chuyển đổi xanh mạnh mẽ, yêu cầu về phát triển bền vững, giảm phát thải khí nhà kính đang trở thành tiêu chuẩn bắt buộc của mọi nền kinh tế, thì việc sửa đổi, bổ sung Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (SDNLTK&HQ) là một bước đi tất yếu và cấp thiết đối với Việt Nam.

Luật SDNLTK&HQ được Quốc hội ban hành năm 2010, có hiệu lực từ 2011, đã tạo nền móng pháp lý đầu tiên để thúc đẩy sử dụng năng lượng một cách hiệu quả trong đời sống, sản xuất và kinh doanh. Tuy nhiên, sau 15 năm thi hành, trước sức ép hội nhập và những cam kết quốc tế ngày càng khắt khe, luật này đã bộc lộ nhiều bất cập, không còn theo kịp yêu cầu thực tiễn.

Kể từ sau cam kết đưa phát thải ròng về “0” vào năm 2050 tại COP26, Việt Nam đã tích cực triển khai nhiều giải pháp để hiện thực hóa mục tiêu này. Trong đó, tiết kiệm năng lượng và chuyển đổi công nghiệp xanh là trụ cột thiết yếu. Tuy nhiên, hệ thống pháp luật chưa đồng bộ đang cản trở việc huy động nguồn lực, nhất là từ khu vực tư nhân và quốc tế, cho mục tiêu này.

Trong khi đó, các thị trường xuất khẩu lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản đang áp dụng hàng loạt hàng rào kỹ thuật môi trường mới như thuế carbon (CBAM), hộ chiếu xanh, dấu vết carbon... ảnh hưởng trực tiếp đến các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như: Dệt may, da giày, nhựa, thép, điện - điện tử, thủy sản… Hàng triệu lao động và hàng chục tỉ USD kim ngạch có thể chịu rủi ro nếu doanh nghiệp không kịp chuyển đổi công nghệ và tiêu chuẩn.

Luật mới phải chuyển từ “khuyến khích” sang “bắt buộc”

Một điểm đáng chú ý là Luật hiện hành chủ yếu dừng ở mức tuyên truyền, khuyến khích, thiếu chế tài ràng buộc. Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt, việc sử dụng năng lượng tiết kiệm phải trở thành nghĩa vụ pháp lý chứ không chỉ là khẩu hiệu. Việc sửa đổi luật cần hướng đến tăng cường chế tài bắt buộc, tiêu chuẩn hóa quy trình sản xuất, dán nhãn năng lượng, kiểm toán năng lượng định kỳ...

Sửa đổi luật cũng là cơ hội để Việt Nam tận dụng làn sóng đầu tư cho chuyển đổi xanh, công nghiệp 4.0, AI, dữ liệu lớn… Những công nghệ này không chỉ giúp tiết kiệm năng lượng mà còn nâng cao năng suất, giảm chi phí sản xuất, tăng sức cạnh tranh.

Đặc biệt, việc nghiên cứu thành lập Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cần được xem xét thận trọng, nhưng không nên bỏ qua. Một cơ chế tài chính linh hoạt, tách biệt khỏi ngân sách Nhà nước có thể là chìa khóa để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào giải pháp xanh.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho rằng, trong bối cảnh an ninh năng lượng toàn cầu đang đối mặt với nhiều thách thức, nguồn cung năng lượng hóa thạch ngày càng cạn kiệt, biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp và yêu cầu cấp bách về chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đã trở thành xu thế tất yếu và là ưu tiên hàng đầu của nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

https://laodong.vn/xa-hoi/sua-luat-su-dung-nang-luong-tiet-kiem-va-hieu-qua-la-yeu-cau-cap-bach-1510771.ldo

Linh Anh (BÁO LAO ĐỘNG)